Henri Cartier-Bresson (1908–2004) бол XX зууны гэрэл зургийн урлагийг өөрчилсөн суут хүмүүсийн нэг. Түүний “шийдвэрлэх агшин” хэмээн тодорхойлсон зураг авах арга барил нь орчин үеийн гэрэл зургийн түүхэнд үнэлж баршгүй хувь нэмэр оруулсан. Тэрээр камерын араас хүний амьдралын гоо үзэсгэлэн, эгэл жирийн мөчүүдийг харуулж чадсанаар гэрэл зураг нь зөвхөн баримт бичиг төдийгүй урлагийн бүтээл гэдгийг баталсан юм.
Henri Cartier-Bresson-ий амьдрал, уран бүтээлийн эхлэл
Henri Cartier-Bresson Францын Шантлуйд төрж өссөн бөгөөд анх зураач болохоор бэлтгэгдэж байв. Тэрээр зураач Андре Лотын урланд урлагийн нарийн мэдрэмжийг эзэмшиж, үүнийгээ гэрэл зурагт уусган шингээсэн нь түүний бүтээлүүдэд харагддаг. 1931 онд Африкт хийсэн аяллынхаа үеэр гэрэл зургийн сонирхолтой болж, Германы Leica камерыг олж авсан нь түүний гэрэл зурагчин болох замыг нээж өгчээ. Leica камер бол түүний хамгийн дотно түнш болж, хүмүүсийн амьдралыг, тэр дундаа хөдлөл, сэтгэл хөдлөлийн мөн чанарыг байгалийн гэрэлд баримтжуулахад тусалсан.
“Шийдвэрлэх агшин” ба Cartier-Bresson-ий арга барил
Henri Cartier-Bresson-ий уран бүтээлийг хэлэлцэх үед “шийдвэрлэх агшин” гэдэг нэр томьёо зайлшгүй яригдана. Түүний үзлээр, амьдралын тодорхой агшнууд богино хугацаанд л гарч ирдэг, тэр агшныг зөв цагт барьж чадвал гэрэл зурагчин нь тухайн агшны түүхэн, урлагийн, эсвэл сэтгэл зүйн утга агуулгыг илэрхийлж чадна. Cartier-Bresson үүнийг дараах байдлаар тодорхойлсон байдаг:
“Бодит байдал хэзээ ч давтагдахгүй. Үл үзэгдэх хоромхон агшин өөрийнхөө дотор бүхэл бүтэн түүхийг агуулдаг бөгөөд тэр мөчийг цаг тухайд нь хальсанд буулгаж чадвал, энэ нь зураг болдог.”
Түүний бүтээлүүдээс хамгийн алдартай зургийн нэг бол “Дамжин өнгөрөх” (Behind the Gare Saint-Lazare, 1932) хэмээх зураг юм. Энэ зурагт хальтирч байгаа усан дээр харайж буй эрийг харуулсан бөгөөд тухайн хором мөчийг яг л өөр нэг алхам хийхээс өмнө нь барьсан байдаг. Энэ зураг бол Cartier-Bresson-ий шийдвэрлэх агшны онолыг төгс илэрхийлэх бүтээлүүдийн нэг.
Cartier-Bresson-ий зохиомжийн гайхамшиг
Түүний зургийн зохиомжийн чанар үнэхээр гайхамшигтай. Cartier-Bresson урьдчилан төлөвлөхгүйгээр, зургийг байгалийн жамаар, хамгийн натурал байдлаар буулгахыг хүсдэг байсан ч зураг дээрх объектуудын харьцаа, тэнцвэр, гүн ухааны урсгал түүний зургуудыг онцгойруулдаг байв. Тэрээр бүх дүрсийг байгалийн гэрэл болон дүрсний урсгалаар харуулахыг хүсдэг байлаа.
- Геометр ба тэнцвэр: Cartier-Bresson зургийн зохиомжид геометрийн дүрс, шугамыг байгалийн хэв маягаар оруулан, тодорхой тэнцвэрийг бий болгодог байсан. Тэрээр дүрсийг камерын хүрээнд гайхалтай нарийвчлалтай зохион байгуулж, объектуудын хоорондын уялдаа холбоог төгс мэдэрдэг байв. Түүний бүтээлүүдээс “Францын Руан хот дахь баярын жагсаал” зураг бол үүний тод жишээ юм. Энэ зурагт хүмүүсийн хөдөлгөөн, байрлалаас үүссэн шугам, дүрсүүд дунджаар тэнцвэртэй зохион байгуулагдсан нь харагддаг.
- Гэрэл ба сүүдэр: Cartier-Bresson гэрлийн нөхцөл байдал, сүүдрийн нягтрал зэргийг чадамгай ашигладаг байсан. Түүний хар цагаан зургийн хэлбэр, гүн сүүдэр нь тухайн агшны эрчимтэй байдлыг нэмэгдүүлж, хүмүүсийн дүр төрх, хөдөлгөөнийг илүү тодруулдаг байв. “Агшин зуурын харц” (Rue Mouffetard, 1954) зураг нь хүүхдүүдийн гэнэн цайлган хөдөлгөөнийг харуулж, гэрлийн уналт, сүүдрийн харьцаа нь тухайн мөчийн гоо сайхныг илэрхийлсэн.
Фото сэтгүүл зүйн эцэг
Cartier-Bresson-ий гэрэл зургийн амжилт нь фото сэтгүүл зүйн салбарт ч нөлөөлсөн. Тэрээр 1947 онд Robert Capa, David Seymour, George Rodger зэрэг домогт гэрэл зурагчидтай хамтран Magnum Photos нэртэй фото сэтгүүл зүйн агентлагийг үүсгэн байгуулж, дэлхийн олон соёл, улс төрийн үйл явдлыг фото түүхийн аргаар баримтжуулсан юм. Тэрээр дэлхийн II дайны дараах Франц, Америк, Энэтхэг, Хятадын нийгмийн өөрчлөлтүүдийг баримтжуулж, дэлхий даяар сая сая хүмүүсийн амьдралыг фото түүхүүдээрээ дамжуулан холбож чадсан байдаг.
Cartier-Bresson-ий өв
Henri Cartier-Bresson-ийн гэрэл зургийн өв нь өнөөгийн гэрэл зурагчдын хувьд ч үнэлж баршгүй сургамжтай билээ. Түүний “шийдвэрлэх агшин”-ыг барих арга, байгалийн зураг авалтын хэв маяг, эгэл жирийн амьдралын гоо сайхныг олж хардаг нарийн мэдрэмж нь гэрэл зургийн ертөнцөд шинэ чиг хандлагыг тодорхойлсон байдаг.
Түүний амьдралын эцсийн жилүүдэд өөрийнхөө уран зургууддаа дахин анхаарал хандуулж, гэрэл зураг авалтаа зогсоосон ч түүний бүтээлүүд нь дэлхий даяар үзэсгэлэнгээр болон фото номнуудаар дамжуулан гэрэл зурагчдын урам зориг болж, гэрэл зургийн урлагийн мөн чанарыг илүү ойлгоход тусалж байна.
Henri Cartier-Bresson бол гэрэл зургийн агшныг төгс барьж, амьдралын гоо сайхныг гайхамшигтайгаар илэрхийлж чадсан агуу гэрэл зурагчин байлаа. Түүний бүтээлүүд нь одоо ч олон гэрэл зурагчинд урам зориг өгч, гэрэл зургийн урлагийг хайрлах мэдрэмжийг төрүүлсээр байдаг билээ.
