Энэ л өдөр бидний дунд жил бүр “цэргийн баяр”-ыг зөвхөн цэргийн алба хаасан хүн тэмдэглэх юм уу, эсвэл бүх эрчүүд тэмдэглэх юм уу гэх сэдвээр их, бага хэмжээнд мэтгэлцээн өрнөдөг нь уламжлал болсон мэт.
Уг тэмдэглэлт өдрийг бид Нийтээр тэмдэглэх баярын болон тэмдэглэлт өдрүүдийн тухай хуульд заасны дагуу тэмдэглэн өнгөрүүлдэг ажээ. Уг хуулийн 5.1.2-т зааснаар өнөөдөр “Монгол цэргийн өдөр” гэх нийтээр тэмдэглэх тэмдэглэлт өдөр тохиож байна. Өөрөөр хэлбэл, хууль зүйн талаасаа энэхүү тэмдэглэлт өдөр нь “цэрэг” гэх тодорхойлолт хамаарах хүн бүрд хамаатай тэмдэглэлт өдөр гэж тайлбарлаж болохоор. Гэхдээ энэхүү “хуулийн талаас” тайлбарласан тайлбар нь бидний өдөр тутмын амьдралд тогтсон хэвшил, уламжлалыг үгүйсгэхгүй, хязгаарлахгүй байж болохыг энд онцлох дурдах нь зүйтэй болов уу. Учир нь, хүний амьдралын бүхий л харилцаа, баяр хөөр, тэмдэглэлт үйл явдлыг хуулиар зохицуулах, хязгаарлах нь хэт явцуу зүйл болох биз.
Дээрх тайлбараа үргэлжлүүлбэл, “цэрэг” гэдэг тодорхойлолтод хэн хамаарч болох вэ гэдгийг харъя.
Цэргийн албаны тухай хуулийн 3.1.1-д “цэргийн алба” гэж зэвсэгт хүчин, хилийн ба дотоодын цэрэг, шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх, онцгой байдлын байгууллагад Монгол Улсын иргэн цэргийн алба хаах үндсэн үүргийг биеэр гүйцэтгэх, эсхүл цэргийн бүртгэлд байхыг ойлгоно гэж тодорхойлжээ. “Цэрэг” гэж хэнийг ойлгох вэ гэдэг тодорхойлолт харин алга. Эндээс “Монгол цэргийн өдөр” гэх тэмдэглэлт өдөр нь дээрх “цэргийн алба” гэсэн тодорхойлолт дурдагдсан статус (аж байдал) бүхий хүмүүст хамааралтай өдөр гэж ойлгож болохоор. Дээрх тодорхойлолтын ойлгомжтой хэсгүүдийг энд тайлбарлахгүй орхиё.
Харин, анхаарал татаж буй хэсэг нь “цэргийн бүртгэлд байх”-ыг цэргийн алба гэж ойлгоно гэсэн хэсэг нь байна. Уг хуулийн 3.1.14-т “цэргийн бүртгэл” гэж цэргийн бэлтгэл үүрэгтний тоо, чанарт дүн шинжилгээ хийх бүртгэлийн тогтолцоог ойлгоно гэж, мөн 3.1.12-т “цэргийн бэлтгэл үүрэгтэн” гэж цэргийн бүртгэлд байгаа Монгол Улсын иргэнийг ойлгоно гэж тус тус тодорхойлжээ.
Уг хуулийн 34.3-т “Цэргийн бэлтгэл алба хаах насны иргэн жил бүр цэргийн бүртгэлд бүртгүүлж, цэргийн үүрэгтний үнэмлэхэд тэмдэглэл хийлгэнэ.” гэж, 12.2-т “Монгол Улсын иргэн 18-25 насны эрэгтэйчүүдийг хугацаат цэргийн албанд татна.” гэж заасныг болон хуулийн 7.6, 9.2 тус тус харвал цэргийн албыг биеэр эдэлсэн, мөн бусад холбогдох ажил, мэргэжлийг хашиж буй хүмүүсээс гадна 17 насанд хүрсэн цэргийн сургуулийн сонсогч, мөн цэргийн алба хаах нас буюу 18 насанд хүрсэн цэргийн бүртгэлд хамрагдах үүрэгтэй иргэд гээд бүгдэд нь л энэ тэмдэглэлд өдөр хамаарах юм байна.